Dört kadın sultan 1584-1686 yılları arasında Patani’nin bölge ticaretinde söz sahibi olduğu bir dönemde hüküm sürmüşlerdir.Bu dört kadın sultanın adları tarihe aldıkları renklerle geçmiştir.
Yeşil Sultan (1584-1616)
Mavi Sultan (1617-1623)
Mor Sultan (1624-1635)
Sarı Sultan (1636-1686)
Yirmi yıl kadar süren belirsizlik döneminin ardından şehrin ileri gelen ticaret elitinin anlaşmaları sonucu Yeşil Sultan (Raja Ijau) lâkaplı kadın sultan otuz iki yıl boyunca (1584-1616) Patani’yi yönetmiştir. Kimi çalışmalarda kocası vefat eden Yeşil Sultan’ın -ki bu çalışmada Nang Phya Pattani olarak zikredilir-, bir oğlu olmasına rağmen- tahtta çıktığı belirtilir. Bu dönemde, sultanın üç büyük top döktürdüğü ve bu yerin günümüzde Patanililerce “cannon foundry” olarak bilindiği ifade edilir. Bu topların Hokkien kabilesine mensup ve Malay bir kadınla evli Lim Toh Khiem adında Çinli tarafından döküldüğü; her bir topa ad verildiği ve ilk topun adının Nang Pattani olduğu belirtilir.[1]Bir başka kaynak taise, günümüzde Madras’da bulunan ve Siam topları olarak bilinen topların kökenine dair yapılan araştırmalarda ortaya çıkar. Üzerlerinde Hollanda Doğu Hint Şirketi’nin monogramı bulunan (VOC-Vereenigde Oostindishe Compaigne) 1602 yılında bu şirketin Patani’de inşa ettiği atölyeye dayandırılır.[2]
Bu dönem, özellikle Patani’nin bölge deniz ticaretinde öne çıktığı yıllar olarak bilinir. Bu bağlamda, Batı Hindistan’daki Surat, Goa, Coromandel’den gelen ticaret gemileri Çin ve Japon tüccarlarla ilişkiler geliştirmeleri mümkün oluyordu.[3]Aynı yıllarda, örneğin 1612 yılında İngilizlerin Patani’de varlığının yanı sıra, sayıları 500’ü bulan Avrupalılar bölgenin ticari etkileşimdeki önemini ortaya koymaktadır.[4]
Erkeklerin hakim olduğu soyluların kadın sultanları tahtta çıkarma sebeplerinin başında önceki dönemdeki sultanların ticari faaliyetleri kendi lehlerine kullanmaları ve aristokrasinin bu sistemden hoşnutsuzluğu önemli bir yer tutar.Bir diğer önemli neden ise, aristokrasi arasındaki hizipleşmeden ötürü, bir erkek sultan üzerinde ittifak kurulamamasının da kayda değer bir önemi vardır.Bu dönemde, İngiliz ve Hollandalı tüccar gemileri ilk kez Patani limanında ticari faaliyette bulunmuşlardır.Ardından 1616 yılında kızkardeşi Mavi Sultan (Raja Biru) lâkabıyla tahtta çıkmış ve 1616-1624 yılları arasında hüküm sürmüştür. 1624 yılında üçüncü kızkardeş Mor Sultan (Raja Ungu) lâkabını alarak yönetimin başına geçmiştir. Vefatının ardından 1636 yılında kızı Sarı Sultan (Raja Kuning) lakabıyla tahtta çıktı ve 1650’li yıllara kadar ülkeyi yönetti. Bir başka kaynakta ise Sarı Sultan’ın 1686’ya kadar tahtta kaldığı belirtilir.[5]Cohor Sultanı Abdulcelil’in küçük kardeşi 1644 yılında Patani Sultanı ile evlendi.[6]
32 yıl boyunca iktidarda kalan ilk kadın sultan döneminin uluslararası ilişkiler ve ticaretin gelişmesinde önemli rolü olmuştur.Bu yıllar, doğu ve batıdan çeşitli ulusların Patani limanında ticaret yaptığı ve Sarayla ikili ilişkiler geliştirdiği yıllar olarak öne çıkar. Bu bağlamda, Japonya, İngiltere, Hollanda deniz ve ticaret güçlerinin varlığı sadece Patani Sarayıyla değil, birbirleriyle de ilişkilerin geliştirilmesine olanak tanımıştır. Tüm bu ilişkiler Patani’nin ününün Avrupa’ya kadar yayılmasına neden olmuştur.
Örneğin, 1592 yılında dönemin Japon kralı Tokugawa Iyeyasu Yeşil Sultan’a mektupla birlikte hediyeler göndermiş, bunun karşılığında 1592’de ve de ardından 1602’de Patani elçileri Japonya’yı ziyaret etmiştir. Patani Sultanlığı ve Japon Krallığı arasında kurulan bu siyasi ve ekonomik ilişkiler sonucu Japon Krallığı Siam ve İngilizlerle tanıştırıldığı ortaya çıkmaktadır. 22 Haziran 1612 tarihinde İngiliz elçileri döneminİngiliz kralı I. James adına Patani sultanı ile anlaşma imzalarlar. Ardından, 1614 yılında William Adams ile Japonya ziyaretinden hareketle, İngilizlerin doğu denizlerinde Japonya ile ilişkilerinin başlangıcını teşkil ettiği söylenebilir.Patani sahilleri bu yıllarda, Avrupa güçleri arasında ve de Hollanda ve Japon güçleri arasında savaşlara tanık olmuştur.[7]
1600 yılında, İngiliz john Smith, ilk Avrupalı saraya danışman olarak alınmıştır.Mohd. Zameri’nin aktardığına gore, bu yıllarda Patani’ye gelen Hollandalılar, Patani’yi elli yaşlarında bir kadın sultanın yaklaşık 13/14 yıl boyunca, kendisinden önceki erkek sultandan daha adil yönetim sergilediğini ifade eder.1603 yılında Siam Kralı Naresuan donanma ile Patani’ye saldırı düzenlemiş, ancak Patani güçleri ve onlara yardımcı olan yabancı ateşli silahlara sahip yabancı özellikle de Japon tüccar gemilerinin desteğiyle püskürtülmüştür.Patani’nin tarihte sahip olduğu büyük toplarla meşhur olduğu düşünüldüğünde gerek Patani sarayında gerekse yabancı tüccarların desteğinin bu saldırının püskürtülmesinde büyük rolü olduğu düşünülebilir.Hayatı boyunca hiç evlenmeyen Yeşil Sultan 63 yaşında vefatının ardından tahtta kız kardeşi geçmiştir.[8]
İkinci kad
ın sultan, 1614 yılında Pahang Sultanı’nın oğlu ile evlenmesi ile Patani ve Pahang arasında akrabalık bağı kurulmuştur.[9]Bu dönemin önemli gelişmeleri arasında Avrupalı ticaret güçlerinin birbirleriyle rekabetleri oluşturur.Hollandalılarla nükseden çıkan çatışması nedeniyle İngilizlerin varlığı ancak 1623 yılına kadar devam etmiş vebu çıkar çatışmasınınPatani açıklarında bir deniz savaşına kadar vardığı vak’idir. Hollandalılar iki İngiliz gemisine saldırmıştır. Dönemin Kadın Sultanı İngilizleri ve ticaret merkezlerini korumaya almıştır. Bu gelişme üzerine Hollanda ticari amaçlarla Patani’ye yerleşmiş ancak bu kısa süreli olmuştur.[10]Üçüncü kadın sultan (Raja Ungu), Cohor sultanı Abdulcelil’in oğluyla evlenmesiyle Patani ve Cohor arasında ilişkilere yeni bir boyut kazandırdı.[11]Raja Ungu’nun kızı Sarı Sultan lakabıyla 1635 yılında tahtta çıktı.
ın sultan, 1614 yılında Pahang Sultanı’nın oğlu ile evlenmesi ile Patani ve Pahang arasında akrabalık bağı kurulmuştur.[9]Bu dönemin önemli gelişmeleri arasında Avrupalı ticaret güçlerinin birbirleriyle rekabetleri oluşturur.Hollandalılarla nükseden çıkan çatışması nedeniyle İngilizlerin varlığı ancak 1623 yılına kadar devam etmiş vebu çıkar çatışmasınınPatani açıklarında bir deniz savaşına kadar vardığı vak’idir. Hollandalılar iki İngiliz gemisine saldırmıştır. Dönemin Kadın Sultanı İngilizleri ve ticaret merkezlerini korumaya almıştır. Bu gelişme üzerine Hollanda ticari amaçlarla Patani’ye yerleşmiş ancak bu kısa süreli olmuştur.[10]Üçüncü kadın sultan (Raja Ungu), Cohor sultanı Abdulcelil’in oğluyla evlenmesiyle Patani ve Cohor arasında ilişkilere yeni bir boyut kazandırdı.[11]Raja Ungu’nun kızı Sarı Sultan lakabıyla 1635 yılında tahtta çıktı.
[1]C. A. Seymour Sewell, (1969). “Notes on Some Old Siamese Guns”, In The Journal of the Siam Society, Vol. BV, Nendeln/Liechtenstein: Kraus Reprint, s. 15-6.
[2]C. A. Seymour Sewell, (1969). “Notes on Some Old Siamese Guns”, In The Journal of the Siam Society, Vol. BV, Nendeln/Liechtenstein: Kraus Reprint, s. 9.
[3]“Some Notes upon the Development of the Commerce of Siam”, In The Journal of the Siam Society, Vol. BV, Nendeln/Liechtenstein: Kraus Reprint, s. 86.
[4]“Some Notes upon the Development of the Commerce of Siam”, In The Journal of the Siam Society, Vol. BV, Nendeln/Liechtenstein: Kraus Reprint, s. 87.
[5]Anthony Reid. (2003). “Charismatic Queens of Southeast Asia”, History Today, June, 53, (6), s. 32; Mohd. Zameri A. Malek. (1993). Umat Islam Patani: Sejarah dan Politik, Shah Alam: Hizbi, s. 72.
[6]D.G.E. Hall, A History of Southeast Asia, 4. Baskı, Hampshire: MacMillan, s. 372; Mohd. Zameri A. Malek. (1993). Umat Islam Patani: Sejarah dan Politik, Shah Alam: Hizbi, s. 48.
[7]“Some Notes upon the Development of the Commerce of Siam”, In The Journal of the Siam Society, Vol. XV, Nendeln/Liechtenstein: Kraus Reprint, s. 82; Mohd. Zameri A. Malek. (1993). Umat Islam Patani: Sejarah dan Politik, Shah Alam: Hizbi, s. 50, 60.
[8]Mohd. Zameri A. Malek. (1993). Umat Islam Patani: Sejarah dan Politik, Shah Alam: Hizbi, s. 49, 50, 59.
[9]Mohd. Zameri A. Malek. (1993). Umat Islam Patani: Sejarah dan Politik, Shah Alam: Hizbi, s. 61.
[10]“Some Notes upon the Development of the Commerce of Siam”, In The Journal of the Siam Society, Vol. XV, Nendeln/Liechtenstein: Kraus Reprint, s. 88-9; D.G.E. Hall, A History of Southeast Asia, 4. Baskı, Hampshire: MacMillan, s. 383, 530.
[11]Mohd. Zameri A. Malek. (1993). Umat Islam Patani: Sejarah dan Politik, Shah Alam: Hizbi, s. 64.
le=’��W�b�d��P� ��� yle:normal’>Understanding Conflict and Approaching Peace in Southern Thailand, (eds.) Imtiyaz Yusuf&Lars Peter Schmidt, Bangkok: Konrad Adenauer Stiftung, s. 96.
[5]Supara Janchitfah. (2003). Violence in The Mist: Reporting on the Presence on Pain in Southern Thailand, Bangkok: Kobfai Publishing Project, s. 61.
[6]Kobkua Suwannathat-Pian. (1988). Thai-Malay Relations: Traditional Intra-Regional Relations from the Seventeenth to the Early Twentieth Centuries, Singapore: Obford University Press, s. 75.
[7]Duncan McCargo. (2009). Tearing Apart The Land: Islam and Legitimacy in Southern Thailand, Singapore: National University of Singapore Press,s. 61.
[8]Scot Barmé. (1993). Luang Wichit Wathakan and the Creation of a Thai Identity, Social Issues in Southeast Asia, Signapore: ISEAS, s. 4.
[9]Patrick Jory. (2007). s. 7.
[10]Surin Pitsuwan. (2006). “Keynote Address-The Cosmology of the Southern Conflict”, In Understanding Conflict and Approaching Peace in Southern Thailand, (eds.) Imtiyaz Yusuf&Lars Peter Schmidt, Bangkok: Konrad Adenauer Stiftung, s. 284-5, 288.
[11]Supara Janchitfah. (2003). Violence in The Mist: Reporting on the Presence on Pain in Southern Thailand, Bangkok: Kobfai Publishing Project, s. 47; Mariya Johanna Futchs. (1970). A Comparative Study of Thai and Filipino Muslims, Master Thesis, Washington: The American University, s. 24.
[12]Nik Anuar Nik Mahmud. (2008). The Malays of Patani: The Search for Security and Independence, Kuala Lumpur: MPH Group Printing, s. 48.
[13]Chaiwat-Satha-Anand. (2006). “The Silence of The ullet Monument: Violence and Truth Management, Dusun-Nyor 1948 and Kru-Ze 2004”, In Critical Asian Studies, 38 (1), Roudledge, s. 12, 17-8.